پاش سەد رۆژ لەو ماوەیەی كە سەرۆك وەزیران مالیكی دیاریكردووە، كاتێكیش سەرۆك بارزانی بڕیاریدا هەڵمەتە ریفۆرمەكەی دەست پێ بكات، ئەوان و هەموو لایەكی دیكەش كە دەیانەوێ بارودۆخی ئێستا بگۆڕن، دەگەنە ئەو تێگەیشتنەی كە پێویستییەكی جیدی هەیە بۆ بنبڕكردنی گەندەڵی!!
بەڵام پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە، گەندەڵی چی؟ لەكوێ؟ چۆن بنبڕی دەكەن؟ كێ سزا دەدرێت؟ كێ دەترسێندرێ؟ كێ بەڕەنگاری دەبێتەوە؟ چۆن دەیدۆزنەوە؟ هێشتا پێناچێ وەڵامێكی روون و ئاشكرا بۆ هیچ كام لەم پرسیارانە هەبێت.
زۆربەی كاتەكان ئێمە دەڵێین كە تیرۆریزم و گەندەڵی دوو لای یەك دراون، بەڵام ئەگەر تەماشای شەڕی دژە تیرۆری عێراق بكەین، بەئاسانی دەبینین كە ئەو شەڕە بووە‌تە قوربانی دۆخە سیاسییەكە. پێكهاتە سیاسییەكەی ولاتەكە، ئەركی شەڕكردنی دژی تیرۆری زۆر زەحمەتتر كردووە.
تائێستا، تیرۆر هیچ پێناسەیەكی یەكگرتووی نییە، هەروەها بەسیاسەتیش كراوە. لەسەردەمێكدا تیرۆری شیعە و تیرۆری سوننە هەبوو، لەوكاتانە بارودۆخەكە بەشێوەیەك بوو كە ئیدانەكردنی كارە تیرۆریستییەكان دەستكەوت بوو، لەبەرئەوەی لە ناوچەی ئەوەی بەرامبەردا روویدەدا.
چەند فاكتەرێك بوونە هۆی گۆڕانی رەوشەكە، پڕۆسە سیاسییەكە گشتگیرتربوو لەبەرئەمەش پێناسەی تیرۆریزم لە سیاسەت جیاكرایەوە و خەڵكەكە یەكیانگرت و سووربوون لەسەر ئەوەی تیرۆریزم كۆتایی پێ بێنن.
خاڵی وەرچەرخانیش ئەوكاتە بوو كە بزووتنەوەی سەحوە دامەزرا و مالیكی سەرۆك وەزیران بڕیاری بەرەنگاربوونەوەی میلیشیاكانی باشووری دا، بەڵام سیاسەتی شوێنەكە و سیستەمی بەشبەشانێ(المحاصصە)ی نەتەوەیی و سیاسی و تایفەگەری لە حكومەتدا كارەكەی زۆر زەحمەت كردووە بۆ بوونی پلانێكی داهاتوو سەبارەت بە ئاسایش.
هەروەك وەبیرهێنانەوەیەك وڵاتەكە هێشتا وەزیری ناوخۆ، بەرگری و ئاسایشی نیشتمانی نییە.
هەروەك تیرۆریزم، پێناسەیەكی یەكگرتوو بۆگەندەڵیش نییە، یاخود هیچ دابەشكردنێكی گرووپی نییە، بۆ نموونە، چەند شێوازی گەندەڵی لە عێراق هەیە؟ چ شێوازێكیان زۆرتر زیان بە وڵاتەكە دەگەیێنێ؟ بنبڕكردنی چ شێوازێكی گەندەڵی ئاسانترە لەچاو شێوازەكانی دیكە؟
بەپێی رەوشی ئەمڕۆمان، بنبڕكردنی گەندەڵی بەشێوەیە‌كی جیدی لە ئەركێكی گران دەچێت لەبەر ئەم هۆكارانەی خوارەوە:
1 ـ نەبوونی دەستەیەكی دادوەری بەهێز و لیژنەیەكی نەزاهەی سەربەخۆ كە دووربێ لە بەشبەشانێی حیزبی.
2 ـ نەبوونی چوارچێوەیەكی یاسایی كە پێناسەی گەندەڵی بكات و باشترین رێگری بۆ دیاری بكات. یاسای وەك مافی وەرگرتنی زانیاری و یاساكانی دیكە لە عێراق نییە.
3 ـ ئامارێكی دیاریكراو یاخود توێژینەوەو لێكۆلینەوە نین دەربارەی گەندەڵی كە دەتوانرێ لەلایەن ئەو كەسانەوە بەكاربێ بۆ بەرەنگاربوونەوەی.
4 ـ نەبوونی پشتگیرییەكی جەماوەری بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی، سەرەڕای خۆپیشاندانەكان. تائێستا هەڵمەتێكی هۆشیاری نییە بۆ دەستنیشانكردن و دۆزینەوەی گەندەڵی بۆ ئەوەی هەر كەسەو لە شوێنی خۆیەوە رووبەڕووی ببێتەوە.
5 ـ نەبوونی كەشوهەوایەكی لەبار بۆ فەرمانبەرانی خوارەوەی حكومەت لەڕووی مووچەوە، تاوەكو ببێتە هاندەرێك بۆ كۆتایی هێنان بە دیاردەی گەندەڵی.
6 ـ سزادانی چەند گەندەڵێكی مووچە بەرز بۆ ترساندنی ئەوانی دیكەش.
7 ـ لە كۆتاییدا و لەهەمووشیان گرنگتر، هەموو ئەو خاڵانەی سەرەوە، پێویستە ویستێكی سیاسی بەهێز و سەركردایەتییەكی هەبێ. تائێستا، هیچ ئاماژەیەك یاخود ویستێك یان توانایەك بۆ كۆتایی هێنان بە گەندەڵی نییە. هۆكاری سەرەكیش سیستەمە سیاسییە ئیفلیجەكەی وڵاتەكەیە، یاخود بەشبەشانێ.
هەتا پرۆسەیەكی شیاو دیاری نەكرێت بەشێوەیەك كە بەشبەشانێ تێكەڵاوی پرۆسەی بنبڕكردنی گەندەڵی نەبێ، بەهەموو شێوەیەك: هیچ كارێكی جیدی ناكرێت كە بتوانێ گەندەڵی لە خوێنی دەوڵەت دەربێنێ.
بەڵام پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە، گەندەڵی چی؟ لەكوێ؟ چۆن بنبڕی دەكەن؟ كێ سزا دەدرێت؟ كێ دەترسێندرێ؟ كێ بەڕەنگاری دەبێتەوە؟ چۆن دەیدۆزنەوە؟ هێشتا پێناچێ وەڵامێكی روون و ئاشكرا بۆ هیچ كام لەم پرسیارانە هەبێت.
زۆربەی كاتەكان ئێمە دەڵێین كە تیرۆریزم و گەندەڵی دوو لای یەك دراون، بەڵام ئەگەر تەماشای شەڕی دژە تیرۆری عێراق بكەین، بەئاسانی دەبینین كە ئەو شەڕە بووە‌تە قوربانی دۆخە سیاسییەكە. پێكهاتە سیاسییەكەی ولاتەكە، ئەركی شەڕكردنی دژی تیرۆری زۆر زەحمەتتر كردووە.
تائێستا، تیرۆر هیچ پێناسەیەكی یەكگرتووی نییە، هەروەها بەسیاسەتیش كراوە. لەسەردەمێكدا تیرۆری شیعە و تیرۆری سوننە هەبوو، لەوكاتانە بارودۆخەكە بەشێوەیەك بوو كە ئیدانەكردنی كارە تیرۆریستییەكان دەستكەوت بوو، لەبەرئەوەی لە ناوچەی ئەوەی بەرامبەردا روویدەدا.
چەند فاكتەرێك بوونە هۆی گۆڕانی رەوشەكە، پڕۆسە سیاسییەكە گشتگیرتربوو لەبەرئەمەش پێناسەی تیرۆریزم لە سیاسەت جیاكرایەوە و خەڵكەكە یەكیانگرت و سووربوون لەسەر ئەوەی تیرۆریزم كۆتایی پێ بێنن.
خاڵی وەرچەرخانیش ئەوكاتە بوو كە بزووتنەوەی سەحوە دامەزرا و مالیكی سەرۆك وەزیران بڕیاری بەرەنگاربوونەوەی میلیشیاكانی باشووری دا، بەڵام سیاسەتی شوێنەكە و سیستەمی بەشبەشانێ(المحاصصە)ی نەتەوەیی و سیاسی و تایفەگەری لە حكومەتدا كارەكەی زۆر زەحمەت كردووە بۆ بوونی پلانێكی داهاتوو سەبارەت بە ئاسایش.
هەروەك وەبیرهێنانەوەیەك وڵاتەكە هێشتا وەزیری ناوخۆ، بەرگری و ئاسایشی نیشتمانی نییە.
هەروەك تیرۆریزم، پێناسەیەكی یەكگرتوو بۆگەندەڵیش نییە، یاخود هیچ دابەشكردنێكی گرووپی نییە، بۆ نموونە، چەند شێوازی گەندەڵی لە عێراق هەیە؟ چ شێوازێكیان زۆرتر زیان بە وڵاتەكە دەگەیێنێ؟ بنبڕكردنی چ شێوازێكی گەندەڵی ئاسانترە لەچاو شێوازەكانی دیكە؟
بەپێی رەوشی ئەمڕۆمان، بنبڕكردنی گەندەڵی بەشێوەیە‌كی جیدی لە ئەركێكی گران دەچێت لەبەر ئەم هۆكارانەی خوارەوە:
1 ـ نەبوونی دەستەیەكی دادوەری بەهێز و لیژنەیەكی نەزاهەی سەربەخۆ كە دووربێ لە بەشبەشانێی حیزبی.
2 ـ نەبوونی چوارچێوەیەكی یاسایی كە پێناسەی گەندەڵی بكات و باشترین رێگری بۆ دیاری بكات. یاسای وەك مافی وەرگرتنی زانیاری و یاساكانی دیكە لە عێراق نییە.
3 ـ ئامارێكی دیاریكراو یاخود توێژینەوەو لێكۆلینەوە نین دەربارەی گەندەڵی كە دەتوانرێ لەلایەن ئەو كەسانەوە بەكاربێ بۆ بەرەنگاربوونەوەی.
4 ـ نەبوونی پشتگیرییەكی جەماوەری بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی، سەرەڕای خۆپیشاندانەكان. تائێستا هەڵمەتێكی هۆشیاری نییە بۆ دەستنیشانكردن و دۆزینەوەی گەندەڵی بۆ ئەوەی هەر كەسەو لە شوێنی خۆیەوە رووبەڕووی ببێتەوە.
5 ـ نەبوونی كەشوهەوایەكی لەبار بۆ فەرمانبەرانی خوارەوەی حكومەت لەڕووی مووچەوە، تاوەكو ببێتە هاندەرێك بۆ كۆتایی هێنان بە دیاردەی گەندەڵی.
6 ـ سزادانی چەند گەندەڵێكی مووچە بەرز بۆ ترساندنی ئەوانی دیكەش.
7 ـ لە كۆتاییدا و لەهەمووشیان گرنگتر، هەموو ئەو خاڵانەی سەرەوە، پێویستە ویستێكی سیاسی بەهێز و سەركردایەتییەكی هەبێ. تائێستا، هیچ ئاماژەیەك یاخود ویستێك یان توانایەك بۆ كۆتایی هێنان بە گەندەڵی نییە. هۆكاری سەرەكیش سیستەمە سیاسییە ئیفلیجەكەی وڵاتەكەیە، یاخود بەشبەشانێ.
هەتا پرۆسەیەكی شیاو دیاری نەكرێت بەشێوەیەك كە بەشبەشانێ تێكەڵاوی پرۆسەی بنبڕكردنی گەندەڵی نەبێ، بەهەموو شێوەیەك: هیچ كارێكی جیدی ناكرێت كە بتوانێ گەندەڵی لە خوێنی دەوڵەت دەربێنێ.
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق